De waarde van immunotherapie thuis voor patiënt en ziekenhuis

Bij thuistoediening wordt een deel van de zorg thuis gegeven in plaats van in het ziekenhuis. “Dat is spannend, want dat heeft mogelijk consequenties voor de kwaliteit van de zorg, voor de patiëntbeleving en voor de kosten of doelmatigheid”, zegt Ineke Middelveldt, themamanager van Waardegedreven financiering. “Kosten en inkomsten verschuiven tussen ziekenhuis en andere partners in het netwerk. De ‘waarde’ ervan in termen van kwaliteit en kosten moeten we goed in beeld hebben om het gesprek over financiering ervan aan te gaan met de zorgverzekeraars.”

Thuisbehandeling neemt steeds meer toe binnen de oncologie. Middelveldt: “Sommige behandelingen blijken heel goed thuis te kunnen worden gegeven met een verpleegkundige erbij, zonder afbreuk te doen aan kwaliteit van de behandeling. Patiënten stellen het erg op prijs dat ze hun behandeling thuis kunnen ondergaan, blijkt uit een enquête van de NFK onder ruim zevenhonderd patiënten met kanker. De helft van deze patiënten is geïnteresseerd in behandeling thuis, dan wel afwisselend in het ziekenhuis en thuis. Voor ziekenhuizen lost thuisbehandeling een toekomstig capaciteitsprobleem op. Want de verwachting is dat bijvoorbeeld het aantal indicaties voor immunotherapie, en dus de druk op de dagbehandeling van ziekenhuizen, de komende jaren fors zal stijgen.”

Breder netwerk
In het Radboudumc is therapie thuis beschikbaar voor alle patiënten die behandeld worden met immunotherapie op de afdeling Medische Oncologie. Marye Boers, internist-oncoloog, leidde destijds het project voor patiënten met melanoom. “Binnen het programma Naar regionale oncologienetwerken kijken we of we hier een breder netwerk van kunnen maken met omliggende ziekenhuizen en afdelingen zoals hematologie en longgeneeskunde, die ook immunotherapie geven. Zodat zij aan kunnen haken en we hier meer patiënten van kunnen laten profiteren.” 
Immunotherapie verplaatsen naar buiten de muren van het ziekenhuis is niet zomaar geregeld. Het vereist goede afspraken over de transmurale samenwerking met thuiszorgorganisaties die de behandelingen uitvoeren: “Je hebt een landelijk netwerk nodig van goed opgeleide thuiszorgverpleegkundigen die in hun auto stappen met alle benodigdheden en die bij de patiënt thuis het infuus komen aanleggen. Het Radboudumc zorgt voor scholing van thuiszorgverpleegkundigen en voor stageplaatsen op de dagbehandeling. Regelmatig kijken de verpleegkundigen van de dagbehandeling en van de thuiszorg bij elkaar in de keuken om te zien of ze nog op dezelfde manier werken.” 
Ook logistiek heeft thuistoediening veel voeten in de aarde, aldus Boers: “Normaal gesproken worden de geneesmiddelen door de ziekenhuisapotheek naar de afdeling gebracht waarna de verpleegkundige het infuus aanlegt. In het geval van thuistoediening schakelen we de poliklinische apotheek in om het medicijn klaar te maken. Een koeriersdienst levert het dan op tijd af bij de patiënt thuis.”
Een struikelblok was het implementeren van deze vorm van oncologische zorg in het elektronisch patiëntendossier (epd). Het kostte de nodige moeite om de verslagen van de thuiszorgverpleegkundigen goed in te voeren in het epd van het Radboudumc. Inmiddels is dit probleem getackeld en kunnen de thuiszorgverpleegkundigen gewoon in het ziekenhuis-epd werken. “Dit probleem hadden we wel verwacht”, zegt Boers, “maar er waren ook dingen waar we in eerste instantie niet aan gedacht hadden. Na een jaar kwamen we er bijvoorbeeld achter dat de thuiszorgverpleegkundigen speciale afvalcontainers lieten komen voor de gebruikte infuuszakjes. Dat is helemaal niet nodig, die zakjes kunnen gewoon de prullenbak in. Dus daar werden aanvankelijk onnodig kosten gemaakt.” 

Grotere patiënttevredenheid 
Wat is nou precies de waarde van thuistoediening voor de patiënt? “De grote tijdwinst”, antwoordt Boers direct. “Mensen hebben geen reistijd meer. Je moet je voorstellen: er zijn maar veertien ziekenhuizen in Nederland die melanoom mogen behandelen. Dit betekent dat mijn patiënten vaak op meer dan een uur rijden van het ziekenhuis wonen. Die tijd kunnen ze nu besteden aan hun gezin, hun werk, en aan wat ze verder belangrijk en van waarde vinden. Ook de een-op-een-zorg door de verpleegkundige aan huis wordt zeer gewaardeerd. Mensen vinden het fijn om vragen te kunnen stellen, hun verhaal kwijt te kunnen.”
Boers spreekt haar patiënten altijd zelf om te vragen hoe de thuistoediening is verlopen, zeker na de eerste keer. “We houden ook jaarlijks een enquête onder alle patiënten die immunotherapie krijgen, zowel thuis als in het ziekenhuis, om te kijken wat we daarvan kunnen leren. Van alle kanten krijgen we de bevestiging dat thuistoediening echt een grotere patiënttevredenheid oplevert.”

Economische winst  
Thuistoediening is voorlopig niet goedkoper dan de zorg op de dagbehandeling, aldus Boers: “Deze manier van werken kost het ziekenhuis tot nu toe geld. Maar wij vinden dat de grotere patiënttevredenheid hier tegenop weegt. Natuurlijk kijken we wel hoe dit op de lange termijn bekostigd kan worden en op welke manier deze vorm van zorg rendabel blijft. Door netwerkvergroting kunnen we bijvoorbeeld bepaalde zaken gezamenlijk aanbesteden zodat we de kosten omlaag kunnen brengen.” De financiële voordelen zitten ‘m nu vooral in wat het de maatschappij oplevert, zegt ze: “Patiënten zijn meer inzetbaar op hun werk, nemen minder zorgverlof of minder vrije dagen op. Ook kinderen, partners of ouders die patiënten voorheen naar het ziekenhuis brachten, zijn beter inzetbaar voor de maatschappij. Dat is economische winst. Maar bovenal zijn wij oprecht van mening dat dit zó goed is voor patiënten dat we graag willen dat meer mensen deze mogelijkheid aangeboden krijgen.”